كودكان خردسال به نشانه اي اشاره مي كند كه شامل حرفي از نام او است و فرياد مي زند«پدر اين اسم من است!) يا روي قطعه كاغذي چيزي خط خطي مي كند و با غرور اعلام مي كند كه من نوشتم«مادر بزرگم را دوست دارم» ، اين آغاز راه او براي موفق شدن به عنوان كتاب خوان و نويسنده است. همچنين، او نشان مي دهد كه مي داند صورت نوشتاري، بخش مهمي از زندگي روزانه است. آگاهي از صورت نوشتاري و الفبا، دريافت ها و برداشت هاي اوليه كودكان است كه زبان نوشتاري معني و مفهوم را به خود به همراه دارد. همچنين، اين ها مهارت هايي هستند كه مي تواند با شادي و نشاط و به طور هدفمندي در دوره پيش دبستاني القا شود. به علاوه، اين ها مهارت هايي هستند كه مي بايست در پيش دبستاني براي آن دسته از كودكاني كه هيچ امكانات و موقعيت هاي ديگري براي يادگيري آنها ندارند، پرورش داده شود.
آگاهي صورت نوشتاري و الفبا چيست؟
عنصر اساسي بنيادي رشد سوادآموزي زود هنگام كودكان در قلمروي آگاهي صورت نوشتاري و الفبا قرار دارد. اين قلمرو شامل تعدادي از مهارت هاي حساس و مهم ، مانند دانش قراردادهاي كتاب(مثلا توانايي تشخيص عنوان كتاب)، قرار دادهاي صورت نوشتاري(مانند جهت راست به چپ نوشتن در فارسي)، مفهوم حرف و واژه (مثل توانايي تطبيق واژه هاي نوشته شده با واژه هاي گفتاري) و دانش الفبا(شناخت ويژگي ها و نام هاي حروف الفبا) است.
قراردادهاي كتاب:
كودك مي تواند ………….. را شناسايي كند.
روي جلد كتاب
پشت جلدكتاب
عنوان كتاب
عنوان صفحه
نقش نويسنده
نقش طراح/ عكاس
قراردادهاي صورت نوشتاري:
كودك مي تواند………………………. را شناسايي كند.
خط بالايي صورت نوشتاري در صفحه
خط پاييني صورت نوشتاري در صفحه
پيشروي راست به چپ نوشتار (در فارسي)
كودك مي داند چگونه ………………………….. به خط بعدي برود
مسير صورت نوشتاري در صفحه را دنبال كند
واژه ها را در صفحه بشمارد
حروف را در يك واژه بشمارد
دانش الفبا
كودك مي تواند ………………….. را شناسايي كند/ نام ببرد.
هر حرف در يك صفحه
يك حرف خاص/ حروف خاص در صفحه
يك حرف از نام خودش
تمام حروف در نام كوچكش
تطبيق صدا- نماد يك حرف يا حروف
به طور كلي ، آگاهي نوشتاري به تشخيص قواعد ويژگي هاي زبان نوشتاري كودكان اشاره مي كند، آگاهي صورت نوشتاري، شامل توانايي كودكان براي درك و شناختي است كه واژه ها در نوشتن با گفتار مطابقت دارند و اينكه آنها بايد با گفتگوي جهت دار مطابقت داشته باشند.
كودكان داراي آگاهي صورت نوشتاري، مي فهمند كه نوشته ها، نه تصويرها، واژه ها را در صفحه نشان مي دهند و اينكه نوشته ها در زندگي آنها استفاده هاي عملي بسيار دارند. آگاهي الفبا به توانايي كودكان براي تشخيص و ناميدن حروف الفبا به صورت جداگانه و درون محتواي واژه ها اشاره مي كند. اين امرمثل يك ليست طولاني مهارت هاي جداگانه به نظر مي رسد، اما در حقيقت، همان طور كه كودكان ياد مي گيرند چطور از كتاب ها استفاده مي شود، به طور هم زمان اين آگاهي ها نيز پرورش داده مي شوند.

مهم است توجه كنيم پيشرفت آگاهي صورت نوشتاري و الفباي كودكان، طبيعي نيست، بلكه شناختي است كه از طريق مداخله عمدي و مستقيم به وسيله بزرگسالان، مراقبان و ديگراني كه براي شناسايي حروف، بخش هايي از كتاب و عملكردهاي بسيار صورت نوشتاري وقت صرف مي كنند، گسترش مي يابند. اين واقعيت كه اين مهارت ها طبيعي نيستند، بي واسطه و مستقيم هم نيستند ، كودكاني با دسترسي گسترده به كتاب و نوشتار و بزرگ سالاني كه در مورد كتاب و نوشتار صحبت مي كنند، ممكن است به نظر برسد اين اطلاعات مقدماتي را به طور طبيعي رشد و توسعه مي دهند و اين امر مي تواند باعث شود معلمان پيش دبستاني انتظار داشته باشند ديگر كودكان هم همين اطلاعات را گسترش دهند. در واقع، شناخت كودكان از آگاهي صورت نوشتاري و الفبا دارا مي باشند، محدود مي شود. نظر به اينه كودكاني كه وارد پيش دبستاني و سپس كلاس هاي مهد كودك مي شوند داراي تجربه ها و در معرض صورت نوشتاري متفاوت وسيقي قرار داشته اند، معلمان پيش دبستاني، همان طور كه براي جلب توجه به عملكرد و اهداف نوشتاري فعاليت هاي يادگيري را برنامه ريزي و اجرا مي كنند، بايد نسبت به اين تفاوت ها توجه كرده و مواظب باشند، خبر خوب اين است كودكاني كه قبل از پيش دبستاني اين تجربه ها را نداشته اند، مي تواند آنه ها را در طي دوره پيش دبستاني كسب كنند.پيشرفت املاء كودكان
چرا آگاهي صورت نوشتاري و الفبا مهم است؟
كودكان با درك و دريافت جدي آگاهي صرت نوشتاري و الفبا ، در مي يابند كه زبان نوشتاري يك رابطه متقابل با زبان شفاهي دارد. يعني اينكه، آنچه مي گوئيم مي تواند نوشته شود و سپس دوباره خوانده شود. اين شناخت با خود اين درك را به همراه مي آورد كه بسيار شبيه زبان گفتاري، واژه هاي نوشته شده پيامي را منتقل مي كنند و منبعي از شادي و نشاط ، اطلاعات و دريافت را فراهم مي كنند. كودكان بدون اين درك و دريافت عملكردهاي نوشتاري، احتمالا با آموزش خواندن رسمي درگير و در تقلا خواهند بود. هيئت ملي سواد آموزي دوران كودكي دريافت كه علاوه بر آگاهي واج شناسي، دانش صورت نوشتاري حروف، يكي از قوي ترين پيش بيني هاي موفق زود هنگام كودك در خواندن است. همچنين، تحقيقات نشان مي دهند كه اطلاعات كودكان از نام ها و شكل هاي حروف، يك نشانه و راهنماي قابل اطمينان موفق خواندن آينده است.اين امر معقول و منطقي است. به منظور اينكه كودكان بخوانند، لازم است واژه هاي جداگانه را تشخيص دهند، به حروف آن ها توجه كنند، به صداهاي هر حرف دست يافته باشند و صداها را با يكديگر تركيب كنند. به هر حال، پيشرفت در آگاهي صورت نوشتاري و الفبا به در معرض قرار گرفتن و مشاركت با عملكردها و شكل هاي صورت نوشتاري متنوع، بسيار بستگي دارد.

منبع:كانون مشاوران ايران-پيشرفت املاء كودكان